Ηρακλής (μυθολογία)
Ίδρυση Ολυμπιακών αγώνων
Σύμφωνα με τον Διόδωρο Σικελιώτη και τον Απολλόδωρο η καθιέρωση των Ολυμπιακών αγώνων αποδίδεται στον Ηρακλή.
[4,14]
Τελέσας δὲ τοῦτον τὸν ἆθλον τὸν Ὀλυμπικὸν ἀγῶνα συνεστήσατο, κάλλιστον τῶν τόπων πρὸς τηλικαύτην πανήγυριν προκρίνας τὸ παρὰ τὸν Ἀλφειὸν ποταμὸν πεδίον, ἐν ᾧ τὸν ἀγῶνα τοῦτον τῷ Διὶ τῷ πατρίῳ καθιέρωσε. στεφανίτην δ´ αὐτὸν ἐποίησεν, ὅτι καὶ αὐτὸς εὐηργέτησε τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων οὐδένα λαβὼν μισθόν. τὰ δ´ ἀθλήματα πάντα αὐτὸς ἀδηρίτως ἐνίκησε, μηδενὸς τολμήσαντος αὐτῷ συγκριθῆναι διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῆς ἀρετῆς, καίπερ τῶν ἀθλημάτων ἐναντίων ἀλλήλοις ὄντων, τὸν γὰρ πύκτην ἢ παγκρατιαστὴν τοῦ σταδιέως δύσκολον περιγενέσθαι, καὶ πάλιν τὸν ἐν τοῖς κούφοις ἀθλήμασι πρωτεύοντα καταγωνίσασθαι τοὺς ἐν τοῖς βαρέσιν ὑπερέχοντας δυσχερὲς κατανοῆσαι. διόπερ εἰκότως ἐγένετο τιμιώτατος ἁπάντων τῶν ἀγώνων οὗτος, τὴν ἀρχὴν ἀπ´ ἀγαθοῦ λαβών. από τη Βικιθήκη - Διόδωρος Σικελιώτης [5]
[4,14]
«Όταν εκτέλεσε και αυτόν τον άθλο (Κρητικός ταύρος), εγκαινίασε τους ολυμπιακούς αγώνες, αφού διάλεξε για μια τόσο μεγάλη πανήγυρη την ωραιότερη τοποθεσία, που ήταν η πεδιάδα στις όχθες του Αλφειού ποταμού, όπου καθιέρωσε αυτούς τους αγώνες προς τιμή του Δία, του πατέρα του. Και όρισε έπαθλο για τους νικητές ένα στεφάνι, γιατί και αυτός ευεργέτησε το ανθρώπινο γένος, χωρίς να λάβει κανένα μισθό. Και σε όλα τα αγωνίσματα κέρδισε τη νίκη, γιατί κανένας δεν τόλμησε να συγκριθεί μαζί του για την υπερβολική του αρετή, αν και τα αθλήματα ήταν πολύ διαφορετικά το ένα με το άλλο. Γιατί ο πυγμάχος ή ο παγκρατιαστής (αθλητής της πάλης και της πυγμαχίας μαζί) ήταν δύσκολο να νικήσει τον δρομέα ταχύτητας και πάλι ο πρώτος στα ελαφρά αγωνίσματα είναι δύσκολο να καταβάλει αυτούς που υπερέχουν στα βαριά. Γι’ αυτό οι Ολυμπιακοί εύλογα θεωρήθηκαν οι πιο τιμημένοι από όλους τους αγώνες, αφού καθιερώθηκαν από ένα γενναίο άνδρα.»
----------------------------------------
(Απολλόδωρος 2.139-141).
αὖθις δὲ τῆς τρίτης ἰσθμιάδος τελουμένης, Ἠλείων τοὺς Μολιονίδας πεμψάντων συνθύτας, ἐν Κλεωναῖς ἐνεδρεύσας τούτους Ἡρακλῆς ἀπέκτεινε, καὶ στρατευσάμενος ἐπὶ τὴν Ἦλιν εἷλε τὴν πόλιν. Καὶ κτείνας μετὰ τῶν παίδων Αὐγείαν κατήγαγε Φυλέα, καὶ τούτῳ τὴν βασιλείαν ἔδωκεν. Ἔθηκε δὲ καὶ τὸν Ὀλυμπιακὸν ἀγῶνα, Πέλοπός τε βωμὸν ἱδρύσατο, καὶ θεῶν δώδεκα βωμοὺς ἓξ ἐδείματο. από τη Βικιθήκη Απολλόδωρος[6]-
[Απολλόδωρος 2.139-141]όταν πάλι τελούνταν για τρίτη φορά τα Ίσθμια, και οι Ηλείοι έστειλαν τους Μολιονίδες να πάρουν μέρος στην τέλεση των θυσιών, ο Ηρακλής έστησε ενέδρα στις Κλεωνές και τους σκότωσε, εκστράτευσε εναντίον της Ήλιδας και κυρίευσε την πόλη. Ο Φυλέας είχε πάρει το μέρος του Ηρακλή, όταν ο πατέρας του αθέτησε τον λόγο του να του δώσει ένα μέρος από τα κοπάδια του . Καθιέρωσε και τους Ολυμπιακούς αγώνες και ίδρυσε βωμό προς τιμή του Πέλοπα και έκτισε έξι βωμούς για τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου.»
----------------------------------
Στο έργο του Ευριπίδη "Ηρακλής μαινόμενος" η δαιμόνισα Λύσσα, σταλμένη από την "Ήρα θολώσει το μυαλό του Ηρακλή με αποτέλεσμα να φονεύει τη γυναίκα του και παιδιά του .
Πηγή * Remacle
Χορός
Ὀτοτοτοτοτοῖ, στέναξον, ἀποκείρεται 875
σὸν ἄνθος πόλεος, ὁ Διὸς ἔκγονος.
Μέλεος ῾Ελλάς, ἃ τὸν εὐεργέταν
ἀποβαλεῖς, ὀλεῖς μανίαισιν Λύσσας
χορευθέντ' ἐναύλοις.
Βέβακεν ἐν δίφροισιν ἁ πολύστονος, 880
ἅρμασι δ' ἐνδίδωσι
κέντρον ὡς ἐπὶ λώβᾳ
Νυκτὸς Γοργὼν ἑκατογκεφάλοις
ὄφεων ἰαχήμασι, Λύσσα μαρμαρωπός.
Ταχὺ τὸν εὐτυχῆ μετέβαλεν δαίμων, 885
ταχὺ δὲ πρὸς πατρὸς τέκν' ἐκπνεύσεται.
Χορός .
Στέναξε, αλί! κόβεται τ᾽ άνθος
της πόλης μας, του Διός ο γιος.
Δύστυχη Ελλάδα, που θα χάσεις
τον ευεργέτη από μανίας
λύσσα μεγάλη χορευμένον
δίχως σουραύλι!
Ανέβηκε στο διπλό αμάξι
880η πολυστέναχτη και τ᾽ άλογα
κεντρίζει για καταστροφή
της Νύχτας η Γοργόνα με σφυρίγματα
εκατοκέφαλα φιδιών,
η Λύσσα η μαρμαρόθωρη.
Ω! γρήγορ᾽ άλλαξεν η τύχη
του ευτυχισμένου, και τα τέκνα
γοργά θα σκοτωθούν απ᾽ τον πατέρα..-
----------------------------------------------------------------
Στα Ειδύλλια του Θεόκριτου μετά το νανούρισμα της Αλκμήνης εμφανίζονται δυο μαύρο φίδια που έστειλε η Ήρα αλλά ο Ηρακλής κατάφερε να τα πνίξει με τα χέρια του.
ἁπτομένα δὲ γυνὰ κεφαλᾶς μυθήσατο παίδων
«εὕδετ᾽, ἐμὰ βρέφεα, γλυκερὸν καὶ ἐγέρσιμον ὕπνον
εὕδετ᾽, ἐμὰ ψυχά, δύ᾽ ἀδελφεοί, εὔσοα τέκνα
ὄλβιοι εὐνάζοισθε καὶ ὄλβιοι ἀῶ ἵκοισθε.»
10 ὣς φαμένα δίνησε σάκος μέγα τοὺς δ᾽ ἕλεν ὕπνος.
ἆμος δὲ στρέφεται μεσονύκτιον ἐς δύσιν Ἄρκτος
Ὠρίωνα κατ᾽ αὐτόν, ὃ δ᾽ ἀμφαίνει μέγαν ὦμον,
τᾶμος ἄρ᾽ αἰνὰ πέλωρα δύω πολυμήχανος Ἥρα,
κυανέαις φρίσσοντας ὑπὸ σπείραισι δράκοντας,
15 ὦρσεν ἐπὶ πλατὺν οὐδόν, ὅθι σταθμὰ κοῖλα θυράων
οἴκου, ἀπειλήσασα φαγεῖν βρέφος Ἡρακλῆα.
τὼ δ᾽ ἐξειλυσθέντες ἐπὶ χθονὶ γαστέρας ἄμφω
αἱμοβόρους ἐκύλιον ἀπ᾽ ὀφθαλμῶν δὲ κακὸν πῦρ
ἐρχομένοις λάμπεσκε, βαρὺν δ᾽ ἐξέπτυον ἰόν.
20 ἀλλ᾽ ὅτε δὴ παίδων λιχμώμενοι ἐγγύθεν ἦνθον,
καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἐξέγροντο, Διὸς νοέοντος ἅπαντα,
Ἀλκμήνας φίλα τέκνα, φάος δ᾽ ἀνὰ οἶκον ἐτύχθη.
ἤτοι ὅγ᾽ εὐθὺς ἄυσεν, ὅπως κακὰ θηρί᾽ ἀνέγνω
κοίλου ὑπὲρ σάκεος καὶ ἀναιδέας εἶδεν ὀδόντας,
25 Ἰφικλέης, οὔλαν δὲ ποσὶν διελάκτισε χλαῖναν
φευγέμεν ὁρμαίνων ὁ δ᾽ ἐναντίος ἵετο χερσίν
Ἡρακλέης, ἄμφω δὲ βαρεῖ ἐνεδήσατο δεσμῷ,
δραξάμενος φάρυγος, τόθι φάρμακα λυγρὰ τέτυκται
οὐλομένοις ὀφίεσσι, τὰ καὶ θεοὶ ἐχθαίροντι.
Κι είπε, τα κεφαλάκια των χαϊδεύοντας η Αλκμήνη:
«Ύπνο γλυκό κι ύπνο αλαφρό, παιδιά μου κοιμηθείτε,
κλείσετε τα ματάκια σας, ευτυχισμένα αδέρφια
καλότυχο το πλάγιασμα και το ξημερωμά σας».
10Και λέγοντας τα λόγια αυτά κουνούσε την ασπίδα
και τα παιδιά κοιμήθηκαν κι ύπνος γλυκός τα πήρε.
Και κει προς τα μεσάνυχτα, δυο δράκοντες, δυο φίδια,
μαύροι, κυματοσάλευτοι, σταλμένοι από την Ήρα
με προσταγή τρομαχτική τον Ηρακλή να φάνε,
15ορμήσανε κι εδιάβηκαν της θύρας το κατώφλι.
Εσέρνονταν κατάχαμα κι οι δυο τους μ᾽ άγρια λύσσα
κι ανάλαμπαν τα μάτια των και φλόγες εσκορπούσαν
και μέσ᾽ από το στόμα των πικρό φαρμάκι εφτύναν.
20Μα όταν τα χείλη γλείφοντας εσίμωσαν τα βρέφη
ευθύς εκείνα εξύπνησαν με φώτιση του Δία
και φως εχύθη ολόγυρα κι έλαμψε όλο το σπίτι.
Και μόλις είδ᾽ ο Ιφικλής απάνω απ᾽ την ασπίδα
εκείνα τα κακά θεριά, τα σκιαχτερά των δόντια,
25έκραξεν απ᾽ το φόβο του κι εκλότσησεν αμέσως
το μάλλινό του σκέπασμα γυρεύοντας να φύγει
όμως ο άλλος, ο Ηρακλής, άπλωσ᾽ ευθύς τα χέρια
κι εγίνηκαν τα δάχτυλα χαλκάδες στο λαιμό τους
εκεί που τα φαρμάκια τους όλα τα φίδια κρύβουν,
τα φίδια αυτά που κι οι θεοί τα εχθρεύονται για πάντα.
-----
Στην ελληνική Wikipedia διαμόρφωσα το 70% της σελίδας αφιερωμένη στον Ηρακλή, με πολλές αναφορές, πηγές, νέα έκθεση φωτογραφιών...
Eleni Kemiktsi