Ποιοι Ήταν οι Μακκαβαίοι;
Antonio Ciseri, Το μαρτύριο των επτά Μακκαβαίων (1863)
Ο Αντίοχος ο Δ΄ το 167 π.Χ. απαγόρευσε την Ιουδαϊκή θρησκεία, βεβήλωσε το Ναό των Ιεροσολύμων και προσπάθησε να επιβάλει την ειδωλολατρία με αποτέλεσμα να ξεσπάσει η επανάσταση των Μακκαβαίων. Σύμφωνα με την παράδοση που μεταφέρει το Συναξάρι τους, ο Αντίοχος ο Δ΄ συνέλαβε αρχικά τον πνευματικό δάσκαλο των επτά αδελφών Ελεάζαρο, τον οποίο και θανάτωσε με μαρτυρικό τρόπο επειδή αρνήθηκε να εγκαταλείψει την πίστη του. Στη συνέχεια συνέλαβε τους επτά αδελφούς και αρχικά προσπάθησε να τους δελεάσει υποσχόμενος τιμές και πλούσιες ανταμοιβές αρκεί να έτρωγαν χοιρινό και να απαρνούνταν την ιουδαϊκή πίστη. Αυτοί όμως έμειναν ακλόνητοι με αποτέλεσμα να εξοργιστεί ο Αντίοχος και να διατάξει τη θανάτωσή τους. Αφού τους βασάνισαν τους έριξαν στη συνέχεια στην πυρά και τότε πήδηξε μέσα στη φωτιά και η μητέρα τους Σολομονή για να τους ακολουθήσει στο μαρτυρικό τέλος τους.[1][2]
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τους θεωρεί παράδειγμα ακλόνητης πίστης στον αληθινό Θεό και τιμά τη μνήμη των "Επτά Μακκαβαίων και των συν αυτώ" την 1η Αυγούστου. Την ίδια μέρα τιμάται η μνήμη τους και από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.[3]
( Παρατήρηση: Οι Έλληνες δεν ήτανε ειδωλολάτρες αλά ιδέο -λάτρεις ).
Οι Μακκαβαίοι ήτανε επαναστάτες οι οποίοι επανέφεραν τον Ιουδαϊσμό, και καλά έκαναν δεν έχουν καμία ανάμιξη με την μεταγενέστερη εμφάνιση του Χριστιανισμού ( ο Ιουδαϊσμός και Χριστιανισμός υπήρξανε διώκτες του Ελληνισμού ).
Στρατής Χατζηβλάστης
<----------------------------------------------------------------------------------------------------->
ΓΙΑ πολλούς, η περίοδος των Μακκαβαίων είναι σαν ένα μαύρο κουτί που κρύβει πληροφορίες για το διάστημα το οποίο μεσολάβησε ανάμεσα στην ολοκλήρωση των τελευταίων βιβλίων των Εβραϊκών Γραφών και στην έλευση του Ιησού Χριστού. Όπως ακριβώς αποκαλύπτονται ορισμένες λεπτομέρειες όταν εξετάζεται το μαύρο κουτί ενός αεροπλάνου έπειτα από μια συντριβή, με όμοιο τρόπο μπορούμε να αποκτήσουμε κάποια ενόραση αν ρίξουμε μια προσεκτική ματιά στην εποχή των Μακκαβαίων μια μεταβατική εποχή που άλλαξε τη μορφή του Ιουδαϊκού έθνους.
Ποιοι ήταν οι Μακκαβαίοι; Πώς επηρέασαν τον Ιουδαϊσμό πριν από την έλευση του προειπωμένου Μεσσία; Δανιήλ 9:25, 26.
Το Παλιρροϊκό Κύμα του Ελληνισμού
Ο Αλέξανδρος ο Μέγας κατέκτησε διάφορα εδάφη από την Ελλάδα ως την Ινδία (336-323 Π.Κ.Χ.). Το αχανές βασίλειό του συνέβαλε στην εξάπλωση του ελληνισμού της γλώσσας και του πολιτισμού της Ελλάδας. Οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες του Αλέξανδρου παντρεύτηκαν ντόπιες γυναίκες, προξενώντας έτσι τη συγχώνευση του ελληνικού πολιτισμού με τους ξένους πολιτισμούς. Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, το βασίλειό του μοιράστηκε στους στρατηγούς του. Στην αρχή του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ., ο Αντίοχος Γ΄ από την ελληνική δυναστεία των Σελευκιδών απέσπασε το Ισραήλ από τον έλεγχο των Ελλήνων Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Πώς επηρεάστηκαν οι Ιουδαίοι στο Ισραήλ από την ελληνιστική διακυβέρνηση;
Ένας ιστορικός γράφει: «Εφόσον οι Ιουδαίοι δεν μπορούσαν να αποφύγουν την επαφή με τους εξελληνισμένους γείτονές τους, πολύ λιγότερο δε με τους ίδιους τους αδελφούς τους που ζούσαν στο εξωτερικό, η αφομοίωση του ελληνικού πολιτισμού και του ελληνικού τρόπου σκέψης ήταν αναπόφευκτη. . . . Στην ελληνιστική περίοδο, απλώς και μόνο αναπνέοντας, αφομοίωνε κανείς τον ελληνικό πολιτισμό!» Οι Ιουδαίοι έπαιρναν ελληνικά ονόματα. Σε ποικίλους βαθμούς, υιοθετούσαν τα ελληνικά έθιμα και την ελληνική αμφίεση. Η ύπουλη δύναμη αυτής της εξομοίωσης έπαιρνε διαστάσεις.
Η Διαφθορά των Ιερέων
Μεταξύ των Ιουδαίων, οι πιο δεκτικοί στην ελληνιστική επιρροή ήταν οι ιερείς. Πολλοί από αυτούς, αποδεχόμενοι τον ελληνισμό, πίστευαν ότι συνέβαλλαν στο να συμβαδίζει ο Ιουδαϊσμός με τους καιρούς. Ένας από εκείνους τους Ιουδαίους ήταν ο Ιάσων (ο οποίος ονομαζόταν Ιησούς στην εβραϊκή), ο αδελφός του αρχιερέα Ονία Γ΄. Ενόσω ο Ονίας απουσίαζε στην Αντιόχεια, ο Ιάσων πρόσφερε στις ελληνικές αρχές ένα χρηματικό ποσό ως δωροδοκία. Γιατί; Για να τις παρακινήσει να τον διορίσουν αρχιερέα αντί του Ονία. Ο Έλληνας ηγεμόνας Αντίοχος ο Επιφανής (175-164 Π.Κ.Χ.), από τη δυναστεία των Σελευκιδών, δέχτηκε αμέσως αυτή την προσφορά. Οι Έλληνες ηγεμόνες δεν είχαν παρέμβει μέχρι τότε στο αρχιερατικό αξίωμα των Ιουδαίων, αλλά ο Αντίοχος χρειαζόταν χρήματα για διάφορες εκστρατείες. Επίσης, του άρεσε η ιδέα να έχει έναν Ιουδαίο ηγέτη ο οποίος να προωθεί πιο ενεργά τον εξελληνισμό. Κατόπιν αιτήματος του Ιάσονα, ο Αντίοχος χορήγησε στην Ιερουσαλήμ τον τίτλο της ελληνικής πόλης. Ο δε Ιάσων έχτισε ένα γυμναστήριο όπου οι νεαροί Ιουδαίοι, ακόμη και οι ιερείς, συμμετείχαν σε αγωνίσματα.
Ο δόλος γέννησε δόλο. Τρία χρόνια αργότερα, ο Μενέλαος, ο οποίος μπορεί να μην ανήκε στην ιερατική γραμμή, πρόσφερε ως δωροδοκία ένα υψηλότερο ποσό, και ο Ιάσων τράπηκε σε φυγή. Για να πληρώσει τον Αντίοχο, ο Μενέλαος πήρε μεγάλα χρηματικά ποσά από το θησαυροφυλάκιο του ναού. Επειδή ο Ονίας Γ΄ (ο οποίος βρισκόταν εξόριστος στην Αντιόχεια) το κατήγγειλε αυτό, ο Μενέλαος φρόντισε να τον θανατώσουν.
Όταν απλώθηκε η φήμη ότι ο Αντίοχος είχε πεθάνει, ο Ιάσων επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ μαζί με χίλιους άντρες, προσπαθώντας να αποσπάσει τη θέση του αρχιερέα από τον Μενέλαο. Αλλά ο Αντίοχος δεν ήταν νεκρός. Μαθαίνοντας τις ενέργειες του Ιάσονα και τις ταραχές που ξέσπασαν μεταξύ των Ιουδαίων, οι οποίοι αντιστέκονταν στην εξελληνιστική τακτική του, ο Αντίοχος αντέδρασε με σκληρό τρόπο.
Ο Αντίοχος Αναλαμβάνει Δράση
Στο βιβλίο του Οι Μακκαβαίοι (The Maccabees), ο Μοσέ Πέρλμαν γράφει: «Μολονότι τα γραπτά στοιχεία δεν είναι σαφή, ο Αντίοχος φαίνεται πως είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η θρησκευτική ανοχή που είχε επιδείξει απέναντι στους Ιουδαίους ήταν πολιτικό σφάλμα. Για αυτόν, η πρόσφατη εξέγερση στην Ιερουσαλήμ δεν είχε εκδηλωθεί από θρησκευτικά κίνητρα και μόνο, αλλά από μια φιλοαιγυπτιακή τάση που επικρατούσε στην Ιουδαία, και αυτά τα πολιτικά αισθήματα είχαν εκφραστεί επικίνδυνα ακριβώς επειδή οι Ιουδαίοι, ανόμοια με όλους τους άλλους υπηκόους του, είχαν επιζητήσει και είχαν λάβει μεγάλη θρησκευτική ανεξαρτησία. . . . Αποφάσισε, λοιπόν, ότι αυτό έπρεπε να τερματιστεί».
Ο Ισραηλινός πολιτικός και λόγιος Άμπα Εμπάν συνοψίζει τα όσα ακολούθησαν: «Σε μια ραγδαία διαδοχή γεγονότων που συνέβησαν μεταξύ των ετών 168 και 167 [Π.Κ.Χ.], σφαγιάστηκαν Ιουδαίοι, λεηλατήθηκε ο Ναός και απαγορεύτηκε η άσκηση της Ιουδαϊκής θρησκείας. Η περιτομή άρχισε να τιμωρείται με θάνατο, το ίδιο συνέβη δε και με την τήρηση του Σαββάτου. Η ύψιστη προσβολή έλαβε χώρα το Δεκέμβριο του 167 όταν, με διαταγή του Αντίοχου, χτίστηκε ένας βωμός του Δία μέσα στο Ναό και απαιτήθηκε από τους Ιουδαίους να θυσιάσουν τη σάρκα χοίρων η οποία ασφαλώς ήταν ακάθαρτη, σύμφωνα με τον Ιουδαϊκό νόμο στο θεό των Ελλήνων». Στη διάρκεια εκείνης της περιόδου, ο Μενέλαος και άλλοι εξελληνισμένοι Ιουδαίοι συνέχισαν να κατέχουν το αξίωμά τους, υπηρετώντας σε ένα ναό που είχε πλέον βεβηλωθεί.
Ενώ πολλοί Ιουδαίοι δέχτηκαν τον ελληνισμό, μια καινούρια ομάδα ατόμων οι οποίοι αυτοαποκαλούνταν Χασιδείμ ευσεβείς ενθάρρυναν την αυστηρότερη υπακοή στο Νόμο του Μωυσή. Νιώθοντας πλέον απέχθεια για τους εξελληνισμένους ιερείς, ο κοινός λαός συμπαρατασσόταν ολοένα και περισσότερο με τους Χασιδείμ. Άρχισε μια περίοδος μαρτυρίων, καθώς οι Ιουδαίοι σε όλη τη χώρα αναγκάζονταν να συμμορφωθούν με τα ειδωλολατρικά έθιμα και τις ειδωλολατρικές θυσίες ή αλλιώς θανατώνονταν. Τα απόκρυφα βιβλία των Μακκαβαίων αναφέρουν πολυάριθμες αφηγήσεις σχετικά με άντρες, γυναίκες και παιδιά που προτίμησαν το θάνατο παρά το συμβιβασμό.
Οι Μακκαβαίοι Εξεγείρονται
Οι ακραίες ενέργειες του Αντίοχου εξώθησαν πολλούς Ιουδαίους σε ένοπλο αγώνα υπέρ της θρησκείας τους. Στη Μοδεΐν, βορειοδυτικά της Ιερουσαλήμ κοντά στη σημερινή πόλη Λοντ, ο ιερέας Ματταθίας κλήθηκε στο κέντρο της πόλης. Εφόσον ο Ματταθίας έχαιρε εκτίμησης από τους ντόπιους κατοίκους, ο εκπρόσωπος του βασιλιά προσπάθησε να τον πείσει να συμμετάσχει σε μια ειδωλολατρική θυσία προκειμένου να σώσει τη ζωή του και να δώσει το παράδειγμα στους υπόλοιπους κατοίκους.
Όταν ο Ματταθίας αρνήθηκε, πλησίασε ένας άλλος Ιουδαίος, έτοιμος να συμβιβαστεί. Πλημμυρισμένος από αγανάκτηση, ο Ματταθίας άρπαξε ένα όπλο και τον σκότωσε. Αιφνιδιασμένοι από τη βίαιη αντίδραση αυτού του ηλικιωμένου άντρα, οι Έλληνες στρατιώτες άργησαν να κινηθούν. Μέσα σε δευτερόλεπτα, ο Ματταθίας σκότωσε και τον Έλληνα αξιωματικό. Οι πέντε γιοι του Ματταθία και οι κάτοικοι της πόλης υπερίσχυσαν των Ελλήνων στρατιωτών προτού προλάβουν αυτοί να αμυνθούν.
Ο Ματταθίας φώναξε: “Όποιος είναι ζηλωτής για το Νόμο ας με ακολουθήσει”. Για να αποφύγουν τα αντίποινα, αυτός και οι γιοι του κατέφυγαν στα βουνά. Και καθώς τα νέα για τις πράξεις τους διαδίδονταν, οι Ιουδαίοι (περιλαμβανομένων και πολλών Χασιδείμ) ενώνονταν μαζί τους.
Ο Ματταθίας διόρισε το γιο του τον Ιούδα επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ο Ιούδας, ίσως λόγω της στρατιωτικής του ανδρείας, ονομάστηκε Μακκαβαίος, που σημαίνει «σφύρα». Ο Ματταθίας και οι γιοι του ονομάζονταν Ασμοναίοι, ένα όνομα που προέρχεται από την πόλη Εσεμών ή από κάποιον προπάτορα με αυτό το όνομα. (Ιησούς του Ναυή 15:27) Επειδή όμως ο Ιούδας Μακκαβαίος πρωτοστάτησε στη διάρκεια της επανάστασης, ολόκληρη η οικογένεια ονομάστηκε Μακκαβαίοι.
Η Ανακατάληψη του Ναού
Το πρώτο έτος της επανάστασης, ο Ματταθίας και οι γιοι του κατάφεραν να οργανώσουν ένα μικρό στρατό. Αρκετές φορές, Έλληνες στρατιώτες επιτίθονταν σε ομάδες μαχητών Χασιδείμ την ημέρα του Σαββάτου. Αν και αυτοί μπορούσαν να αμυνθούν, δεν παραβίαζαν το Σάββατο. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνονται μαζικές σφαγές. Ο Ματταθίας που τώρα θεωρούνταν θρησκευτικός ηγέτης θέσπισε ένα νόμο ο οποίος επέτρεπε στους Ιουδαίους να αμύνονται το Σάββατο. Αυτός ο νόμος, όχι μόνο έδωσε νέα πνοή στην επανάσταση, αλλά έθεσε επίσης ένα πρότυπο που επέτρεπε στους θρησκευτικούς ηγέτες του Ιουδαϊσμού να προσαρμόζουν τον Ιουδαϊκό νόμο στις μεταβαλλόμενες περιστάσεις. Το Ταλμούδ αντανακλά αυτή την τάση στη μεταγενέστερη δήλωση: «Ας βεβηλώσουν ένα Σάββατο για να αγιάσουν πολλά Σάββατα». Γιομά 85β.
Μετά το θάνατο του ηλικιωμένου πατέρα του, ο Ιούδας Μακκαβαίος έγινε ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της επανάστασης. Κατανοώντας ότι δεν είχε τη δυνατότητα να νικήσει τον εχθρό του με ανοιχτό πόλεμο, επινόησε νέες μεθόδους που έμοιαζαν με τον ανταρτοπόλεμο της σύγχρονης εποχής. Επιτιθόταν στις δυνάμεις του Αντίοχου σε περιοχές όπου δεν μπορούσαν να καταφύγουν στις συνηθισμένες αμυντικές μεθόδους τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, στη μια μάχη μετά την άλλη, ο Ιούδας κατόρθωσε να νικήσει δυνάμεις οι οποίες ήταν συντριπτικά μεγαλύτερες από τις δικές του.
Έχοντας να αντιμετωπίσουν εσωτερικούς ανταγωνισμούς και την ανερχόμενη δύναμη της Ρώμης, οι ηγεμόνες της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών έδειχναν λιγότερο ενδιαφέρον για την εφαρμογή αντιιουδαϊκών διαταγμάτων. Αυτό έδωσε στον Ιούδα τη δυνατότητα να συνεχίσει την επίθεσή του φτάνοντας στις ίδιες τις πύλες της Ιερουσαλήμ. Το Δεκέμβριο του 165 Π.Κ.Χ. (ή ίσως του 164 Π.Κ.Χ.), αυτός και οι στρατιώτες του κατέλαβαν το ναό, καθάρισαν τα σκεύη του και τον επαναφιέρωσαν ακριβώς τρία χρόνια μετά τη βεβήλωσή του. Οι Ιουδαίοι γιορτάζουν αυτό το γεγονός κάθε χρόνο στη διάρκεια της Χανουκά, της γιορτής της αφιέρωσης.
Η Πολιτική Υπερισχύει της Ευσέβειας
Οι στόχοι της επανάστασης είχαν επιτευχθεί. Οι απαγορεύσεις όσον αφορά την άσκηση του Ιουδαϊσμού είχαν αρθεί. Η λατρεία και οι θυσίες στο ναό είχαν αποκατασταθεί. Ικανοποιημένοι πια, οι Χασιδείμ εγκατέλειψαν το στρατό του Ιούδα Μακκαβαίου και επέστρεψαν στα σπίτια τους. Αλλά ο Ιούδας είχε άλλα σχέδια. Είχε έναν καλά οργανωμένο στρατό· γιατί λοιπόν να μην τον χρησιμοποιήσει για να ιδρύσει ένα ανεξάρτητο Ιουδαϊκό κράτος; Οι θρησκευτικοί λόγοι για τους οποίους ξεκίνησε η επανάσταση αντικαταστάθηκαν τώρα από πολιτικές σκοπιμότητες. Έτσι, ο αγώνας συνεχίστηκε.
Αναζητώντας υποστήριξη στον πόλεμο που διεξήγε εναντίον της κυριαρχίας των Σελευκιδών, ο Ιούδας Μακκαβαίος υπέγραψε συνθήκη με τη Ρώμη. Μολονότι σκοτώθηκε σε μια μάχη το 160 Π.Κ.Χ., οι αδελφοί του συνέχισαν τον πόλεμο. Ο αδελφός του Ιούδα, ο Ιωνάθαν, κατηύθυνε τα πράγματα με τέτοιον τρόπο ώστε οι Σελευκίδες ηγεμόνες συμφώνησαν να διοριστεί ο ίδιος αρχιερέας και άρχοντας της Ιουδαίας, κάτω όμως από τη δική τους κυριαρχία ακόμη. Όταν ο Ιωνάθαν εξαπατήθηκε, συνελήφθη και θανατώθηκε εξαιτίας μιας πλεκτάνης των Συρίων, ο αδελφός του ο Σίμων ο τελευταίος από τους αδελφούς Μακκαβαίους ανέλαβε τα ηνία. Υπό τη διακυβέρνηση του Σίμωνα, έσβησαν τα τελευταία ίχνη της κυριαρχίας των Σελευκιδών (το 141 Π.Κ.Χ.). Ο Σίμων ανανέωσε τη συμμαχία με τη Ρώμη, και η Ιουδαϊκή ηγεσία τον δέχτηκε ως άρχοντα και αρχιερέα. Με αυτόν τον τρόπο, ιδρύθηκε μια ανεξάρτητη δυναστεία Ασμοναίων στα χέρια των Μακκαβαίων.
Οι Μακκαβαίοι αποκατέστησαν τη λατρεία στο ναό πριν από την έλευση του Μεσσία. (Παράβαλε Ιωάννης 1:41, 42· 2:13-17.) Αλλά όπως ακριβώς οι ενέργειες των εξελληνισμένων ιερέων είχαν κλονίσει την εμπιστοσύνη στο ιερατείο, το ίδιο συνέβη υπό την ηγεσία των Ασμοναίων, και σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό. Πράγματι, η διακυβέρνηση από ιερείς με πολιτικές φιλοδοξίες και όχι από ένα βασιλιά που θα ήταν απόγονος του πιστού Δαβίδ δεν έφερε αληθινές ευλογίες στον Ιουδαϊκό λαό. 2 Σαμουήλ 7:16· Ψαλμός 89:3, 4, 35, 36.
Ο Ματταθίας, ο πατέρας του Ιούδα Μακκαβαίου, φώναξε: “ Όποιος είναι ζηλωτής για το Νόμο ας με ακολουθήσει”
[Ευχαριστίες]
The Doré Bible Illustrations/Dover Publications