Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΟΙ ΠΕΛΑΣΓΟΙ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΧΘΡΙΚΗ ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΦΙΛΟΞΕΝΟ ΚΛΙΜΑ
Η Ελλάδα άρχισε να αναδύεται από το βυθό μιας απέραντης θάλασσας, της Τυθής, στη διάρκεια της αλπικής ορογένεσης. Πλούσιο απολιθωματοφόρο στρώμα στο Πικέρμι της Αττικής, που πηγαίνει πίσω στα 9 εκατομμύρια έτη, αποκαλύπτει την ύπαρξη διάφορων ζώων: αλογάκι με τρεις οπλές στο κάθε πόδι, Γαζέλα η βραχύκερος, Χαλικοθήριο το γκολντφούσιο, Αγκυλοθήριο το πεντελικό, Μαχαιρόδους ο αφανιστής και άλλα πολλά. Παράλληλα, η Ελλάδα βρίθει από μεγάλα προβοσκιδωτά ζώα, όπως είναι ο Χοιρολοφόδων ο πεντελικός, ο Βουνολοφόδων ο μακρόρυγχος, ο Άναγκος ο αρβερνέσιος, το Δεινοθήριο το γιγάντιο κ.ά.
Την ίδια περίοδο πάντα, την Πλειόκαινο (12-2 εκατομμύρια χρόνια πριν), φύονται γιγάντια κωνοφόρα: Σεκοϊάδενδρο, Κεδρόξυλο, Γλυπτόστροβος, Άλνος, Σασσαφράς κ.ά. Στο Πλειστόκαινο, χλωρίδα και πανίδα στην Ελλάδα αλλάζουν.
Κάποια είδη εξαφανίζονται, νέα είδη όπως ο Τριχωτός Ρινόκερος και το Τριχωτό Μαμούθ κάνουν την εμφάνισή τους. Στα νησιά του Αιγαίου δημιουργούνται νάνες μορφές ελεφάντων, ρινόκερων και ιπποπόταμων. Υπήρχαν όμως και ζώα με μορφή που θυμίζει τα αντίστοιχα σημερινά, πρόγονοι των λιονταριών και των αγελάδων, βίσωνες, πάνθηρες, λύγκες, αρκούδες, αγριογούρουνα.
Εγκαταλείποντας τη ζωή του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη για να ασχοληθούν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, οι άνθρωποι της Νεολιθικής περιόδου άρχισαν να εξοντώνουν τα ζώα, με πρώτα τα μαμούθ και τους νάνους ελέφαντες του Αιγαίου. Σταδιακά χάθηκαν οι βίσωνες, οι λεοπαρδάλεις, τα λιοντάρια και άλλα μεγάλα θηλαστικά. Ωστόσο, την ύπαρξη λιονταριών μαρτυρούν πηγές του 2ου αιώνα μ.Χ., ενώ σε παραστάσεις αγγείων και ψηφιδωτών απεικονίζονται με μεγάλη πιστότητα λεοπαρδάλεις και γατόπαρδοι.
Η Μακεδονία είναι η γη που μας χάρισε το μοναδικό σπουδαίο ανθρωπολογικό λείψανο του Πλειστόκαινου, το κρανίο του Νεάτερνταλ των Πετραλώνων (πιθανόν από γυναίκα, περίπου 25 ετών).
Τα πρώτα εργαλεία της Μέσης Παλαιολιθικής περιόδου βρέθηκαν στη Θεσσαλία, στις όχθες του Πηνειού, κοντά στη Λάρισα και χρονολογούνται μαζί με τα απολιθωμένα ζωολογικά λείψανα στην πρώιμη φάση του Ανώτερου Πλειστόκαινου (πριν από 100.000-50.000 χρόνια). Η μεγάλη αφθονία των ξέστρων δείχνει ότι οι άνθρωποι κατεργάζονταν τα δέρματα των ζώων. Στους καταυλισμούς μπορεί να μαζεύονταν πριν ή μετά το κυνήγι, ή έμεναν ίσως για ένα διάστημα.
Αλλά και σε άλλες θέσεις του εσωτερικού της χώρας έχουν επισημανθεί Μέσα παλαιολιθικά εργαλεία (Κρανώνα, Θεόπετρα, κοντά στην Καλαμπάκα). Συνήθως, στα κράσπεδα μιας ρεματιάς ή ενός έλους, σε ένα σπουδαίο πέρασμα και οπωσδήποτε σε χώρους που σύχναζαν, ή περνούσαν τα κοπάδια των ζώων.
Υπάρχουν επίσης ασφαλείς ενδείξεις για σύγχρονο οικισμό σπηλαίων ή καταφυγίων κάτω από βράχους.
Τα σπουδαιότερα και αφθονότερα ευρήματα της Μέσης Παλαιολιθικής έχουν βρεθεί μέχρι τώρα στην Ήπειρο, κυρίως στην κοιλάδα του ποταμού Λούρου, στη θέση Κοκκινοπηλός (πριν από 50.000-35.000 χρόνια). Παρόμοια εργαλεία βρέθηκαν σε άλλες 15 θέσεις της Ηπείρου, πάντα μέσα σε ερυθρογή. Στο σπήλαιο Ασπροχάλικο, λίγο πιο νότια, βρέθηκαν οστά από άρκτους, είδη ελαφιών, ρινόκερους κ.ά.
Κατάλοιπα του παλαιολιθικού ανθρώπου βρέθηκαν και στα Ιόνια νησιά, κυρίως στην Κέρκυρα, πάλι σε ερυθρογή (σπήλαιο Γκράβας). Αυτό εξηγείται, αν σκεφτούμε ότι σε παγετώδη περίοδο με τη στάθμη της θάλασσας να είναι 100 μ. τουλάχιστον χαμηλότερα από τη σημερινή η Κέρκυρα ήταν ενωμένη με την Ήπειρο. Έτσι, οι κυνηγοί του Ασπροχάλικου, για παράδειγμα, μπορούσαν εύκολα να φτάσουν ως εκεί ακολουθώντας τα θηράματα.
Στη Ζάκυνθο, όπως και στην Κεφαλονιά, υπάρχουν παλαιολιθικά ίχνη. Απολιθωμένα οστά μεγάλων θηλαστικών μαρτυρούν ότι τα νησιά επικοινωνούσαν με την απέναντι στεριά.
Η Πελοπόννησος είχε ασφαλώς κατοικηθεί στην περίοδο του Ανώτερου Πλειστόκαινου. Το 1960 βρέθηκαν τα πρώτα Μέσα παλαιολιθικά εργαλεία στο δυτικότερο σημείο της, ανατολικά από το Κάστρο Χλεμούτσι, όπως και στην παραλιακή περιοχή της δυτικής Αχαΐας, από τη Λακκόπετρα, στα βόρεια μέχρι το Κατάκωλο, στο νότο. Ευρήματα στο Βασιλάκι, κοντά στην κοιλάδα του Ερύμανθου, πείθουν για την ευρύτερη διάδοση της Μέσης Παλαιολιθικής και την πιθανή εξάπλωσή της στο σύνολο της Πελοποννήσου.
Ανακαλύψεις του Δημ. Θεοχάρη στη Θράκη, στη Β. Εύβοια και κυρίως στις Β. Σποράδες, (στην Αλόννησο), είναι τα αρχαιότερα λείψανα της παρουσίας και της δράσης του παλαιολιθικού ανθρώπου στο Αιγαίο. Όπως και στα Ιόνια νησιά, έτσι και εδώ, σε περιόδους παγετώνων και χαμηλής στάθμης της θάλασσας, τα περισσότερα νησιά ήταν ενωμένα με τη Μαγνησία. Χωρίς αμφιβολία, οι μελλοντικές έρευνες θα δώσουν πολλά νέα στοιχεία γύρω από τη ζωή του ανθρώπου που πρόφτασε να δει ίσως τις τελικές φάσεις του καταποντισμού της Αιγαιΐδος.
Ένα κρανίο που βρέθηκε σε σπήλαιο στη νότια Ελλάδα είναι το παλαιότερο απολίθωμα του Homo Sapiens που ανακαλύφθηκε ποτέ στην Ευρώπη, σύμφωνα με όσα ανακοίνωσαν επιστήμονες την Τετάρτη (10.07.2019 ).
Μέχρι τώρα, τα πρώτα δείγματα των σύγχρονων ανθρώπων που είχαν βρεθεί στην Ευρώπη ήταν ηλικίας μικρότερης των 45.000 ετών. Το κρανίο που βρέθηκε στο σπήλαιο Απήδημα, στη Μάνη, είναι σχεδόν πέντε φορές παλαιότερο, καθώς χρονολογείται πάνω από 210.000 χρόνια, σύμφωνα με ερευνητές στο περιοδικό Nature. Την ανακοίνωση για τη σημαντική ανακάλυψη έκανε μια ομάδα Ελλήνων και ξένων επιστημόνων. Η είδηση μεταδίδεται διεθνώς από επιστημονικά περιοδικά καθώς το εύρημα πιθανόν να αναδιαμορφώσει την ιστορία του πώς ο άνθρωπος εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και μπορεί να αναδιαμορφώσει τις θεωρίες σχετικά με την ιστορία του είδους μας, γράφουν οι Νew York Times.
Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κα Χαρβάτη, «τα αποτελέσματα της έρευνάς μας δείχνουν την σημαντικότητα του Ελλαδικού χώρου για την ανθρώπινη εξέλιξη. Έχουμε τον αρχαιότερο σύγχρονο άνθρωπο εκτός Αφρικής, που μεταφέρει την άφιξη του Homo sapiens στην Ευρώπη περισσότερο από 150 χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απ' ό,τι νομίζαμε μέχρι τώρα. Η δουλειά αυτή είναι αποτέλεσμα 25 χρόνων έρευνάς μου στην Αφρική, στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Ως Ελληνίδα, εύχομαι η έρευνα στην Ελλάδα να συνεχιστεί, καθώς πιστεύω ότι η χώρα μας έχει ακόμα πολλά να δώσει στο χώρο της παλαιοανθρωπολογίας».
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι στο σπήλαιο Απήδημα έζησαν δύο ομάδες, ένας πρώιμος πληθυσμός Homo sapiens, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από ένα πληθυσμό Νεάντερταλ, οι οποίοι προϋπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή της νότιας Ελλάδας. Με τη σειρά τους, οι Νεάντερταλ αντικαταστάθηκαν από προγόνους του σύγχρονου ανθρώπου της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου, η πιο πρώιμη παρουσία των οποίων στην περιοχή χρονολογείται πριν περίπου 40.000 χρόνια.Κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο, περίπου 40.000 χρόνια πριν, οι νεοαφιχθέντες σύγχρονοι άνθρωποι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η παρουσία τους επιβεβαιώνεται από την ανασκαφή λεπτοδουλεμένων λίθινων εργαλείων και άλλων ευρημάτων. Από την άλλη, οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν περίπου την ίδια περίοδο. «Αυτή η ανακάλυψη υπογραμμίζει τη σημασία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στην εξέλιξη του ανθρώπου», τόνισε η κα Χαρβάτη.
Μια από τις ελάχιστες θέσεις στο ελλαδικό χώρο, η οποία διασώζει στρωματογραφική ακολουθία από την αρχή, τουλάχιστον, της Ανώτερης Παλαιολιθικής (40000-10000 π.Χ.) έως και το τέλος της Νεολιθικής περιόδου (7000-3000 π.Χ.) είναι το σπήλαιο Φράγχθι στη ΝΔ Αργολίδα.
Στην Παλαιολιθική και Μεσολιθική περίοδο το Φράγχθι υπήρξε καταφύγιο μετακινούμενων κυνηγών, τροφοσυλλεκτών και ψαράδων, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν για τις καθημερινές τους ανάγκες εργαλεία φτιαγμένα από σκληρές και αιχμηρές πέτρες, όπως ο πυριτόλιθος και ο οψιανός.
Η Μεσολιθική είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ιστορία του σπηλαίου, καθώς συνδέεται με κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές. Πραγματοποιούνται οι πρώτοι ενταφιασμοί, τα ταξίδια ανοιχτής θαλάσσης και εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα συστηματικής αλιείας.
Οι παλαιότεροι κάτοικοι της Ελλάδας ονομάστηκαν Πελασγοί, όπως κι όλες οι φυλές που κατοίκησαν στην Ελλάδα τα προϊστορικά χρόνια. Ο Στράβων αναφέρει ότι η φυλή των Πελασγών κατοικούσε στη Θεσσαλική περιοχή που λεγόταν Πελασγικό Άργος κι αργότερα ονομάστηκε Πελασγιώτιδα.
Ο Πελασγός ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αναδύθηκε απ’ τη γη κι έγινε έτσι γενάρχης των ανθρώπων. «Πιστεύω ότι το ελληνικό έθνος μιλούσε πάντα τη γλώσσα που μιλάει σήμερα. Στην αρχή, όταν αποσχίστηκε από τους Πελασγούς, ήταν μικρό και αδύναμο, αλλά η δύναμη του αυξήθηκε όταν προσχώρησαν άλλα έθνη, όπως οι Πελασγοί…» (Ηρόδοτος Α΄, 58)