Σωκράτης
Μὲ μιὰ σκληρὴ γυναῖκα ἔλεγε πὼς πρέπει νὰ ζεῖ κάποιος ὅπως οἱ ἱππεῖς μὲ τὰ ἀτίθασα ἄλογα. «Ὅπως ἐκεῖνοι» ἔλεγε, «ἂν τὰ δαμάσουν, δὲν ἔχουν πρόβλημα μὲ τὰ ὑπόλοιπα, ἔτσι καὶ γὼ ζῶντας μὲ τὴν Ξανθίππη θὰ μάθω νὰ συμπεριφέρομαι στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους»
Σωκράτης, Διογένη Λαέρτιου ΑΠΑΝΤΑ, Βιβλίο Β'.
Ἡ Ξανθίππη (ἀπὸ τὰ αρχ.ελλην. ξανθὸς + ἵππος) ἦταν στὴν ἀρχαία Ἀθήνα ἡ σύζυγος τοῦ φιλοσόφου Σωκράτη καὶ μητέρα τῶν τριῶν γιῶν του, Λαμπροκλή, Σωφρονίσκου καὶ Μενέξενου. Τὰ περισσότερα ποὺ εἶναι γνωστὰ γιὰ αὐτὴ βασίζονται περισσότερο σὲ ἱστορίες καὶ φῆμες, παρὰ σὲ γεγονότα.
Ἡ Ξανθίππη πρέπει νὰ ἦταν ἀρκετὰ νεότερη τοῦ Σωκράτη, ἴσως καὶ κατὰ 40 ἔτη γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ τεκνοποιεῖ, καθὼς σὲ κάποια ἔργα περιγράφονται οἱ γιοί της ὡς ἀρκετὰ μικροὶ σὲ ἡλικία, σὲ χρονικὴ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία ὁ Σωκράτης θὰ πρέπει νὰ ἦταν περίπου 70 ἐτῶν.
Τὸ ὄνομά της φανερώνει ἀριστοκρατικὴ καταγωγή, καθὼς καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ πρῶτος της γιὸς μὲ τὸ Σωκράτη ὀνομαζόταν Λαμπροκλὴς ἀντὶ γιὰ Σωφρονίσκος, τὸ ὄνομα τοῦ πατέρα τοῦ Σωκράτη: ὑπῆρχε ἀρχαῖο ἔθιμο, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο τὸ πρῶτο παιδὶ ἔπαιρνε τὸ ὄνομά του ἀπὸ τὸν ἐπιφανέστερο τῶν δυὸ παππούδων του, συνεπῶς ἡ οἰκογένεια τῆς Ξανθίππης ἦταν ἀνώτερη κοινωνικὰ στὴν ἀθηναϊκὴ ἀριστοκρατία ἀπ' ὅ,τι τοῦ Σωκράτη.
Ἡ περιγραφὴ τοῦ Πλάτωνα στὸν Φαίδωνα γιὰ τὴν Ξανθίππη ὑποδεικνύει μιὰ ἀφοσιωμένη σύζυγο καὶ μητέρα. Ὁ Ξενοφῶν στὰ Ἀπομνημονεύματά του τὴν περιγράφει μὲ τὸ ἴδιο ὕφος, ἂν καὶ γι' αὐτὴ παραπονιέται ὁ Λαμπροκλὴς (ὡστόσο θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι χαρακτηριστικὸ τῆς ἐφηβείας του). Μονάχα στὸ Συμπόσιον τοῦ Ξενοφῶντα ἐμφανίζεται ὁ ἱστορικὸς Ἀντισθένης, μαθητὴς τοῦ Σωκράτη, νὰ λέει στὸ δάσκαλό του πὼς ἡ σύζυγός του εἶναι ἡ πιὸ δύσκολη ἀπὸ ὅλες τὶς γυναῖκες ποὺ ὑπάρχουν, ὡστόσο αὐτὸς ἀπαντᾶ ὅτι τὴν ἐπέλεξε γιὰ σύζυγό του ἀκριβῶς γι' αὐτὸ τὸ πνεῦμα ἀντιλογίας της.
Ὁ Αἰλιανὸς ἐπίσης τὴν ἀπεικονίζει ὡς στρίγγλα καὶ ζηλιάρα στὴν περιγραφὴ ἑνὸς ἐπεισοδίου, κατὰ τὸ ὁποῖο ποδοπατᾶ μιὰ μεγάλη ὡραία πίτα ποὺ εἶχε στείλει στὸ Σωκράτη ὁ Ἀλκιβιάδης,ενώ ὁ Διογένης Λαέρτιος ἀφηγεῖται κι ἄλλες ἱστορίες γιὰ τὴν ὑποτιθέμενη χυδαιότητα τῶν λόγων της Ξανθίππης, χωρὶς ὅμως νὰ ἀναφέρει κάποιες πηγές.
Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι οἱ περιγραφὲς αὐτὲς δὲν προέρχονται ἀπὸ σύγχρονούς της συγγραφεῖς, ἀλλὰ σὲ μεταγενέστερα χρόνια, ἀπὸ Ρωμαίους. Σύμφωνα μὲ αὐτὲς τὶς ἱστορίες, ὁ Σωκράτης ἤξερε τὸ χαρακτῆρα τῆς μέλλουσας γυναίκας του, ἀλλὰ ἤθελε νὰ ἐξασκήσει τὴν ὑπομονή του, ὅπως ἐπίσης καὶ νὰ ἀποκτήσει παιδιά, ὄντας σὲ μεγάλη ἡλικία. Ἄλλο ἕνα ἐπίσης ἀνέκδοτο γιὰ τὴν εὐέξαπτη Ξανθίππη τὴ θέλει νὰ πετάει πάνω στὸ Σωκράτη ἕνα κανάτι μὲ νερό, ὁ ὁποῖος φημολογεῖται ὅτι ἁπλᾶ εἶπε: Μετὰ τὸν κεραυνὸ ἔρχεται ἡ βροχή.
Κατὰ συνέπεια, τὸ ὄνομά της ἔφτασε νὰ εἶναι συνώνυμο γιὰ ἕνα ἄτομο ποὺ γκρινιάζει καὶ παραπονεῖται συνεχῶς, ἰδίως γιὰ μιὰ στρίγγλα σύζυγο. Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα σὲ αὐτὸ ἀποτελεῖ ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ Τὸ ἡμέρωμα τῆς στρίγγλας τοῦ Οὐίλλιαμ Σαίξπηρ, ὅπου ὁ Πετρούκιος συγκρίνει την Καίτη μὲ τὴν Ξανθίππη τοῦ Σωκράτη καὶ χειρότερα.